کولر آبی هوشمندانه ترین انتخاب برای تامین سرمایش خانگی مناطق خشک است. عملکرد کولرهای آبی به واسطه تبخیر آب است بنابراین برای نواحی مربوط شمالی و جنوبی ایران کاندید مناسبی نیست. برق مصرفی نازلی دارد و در مقایسه با کولر گازی بسیار به صرفه است. با یک حساب ساده می‌توان گفت که مصرف برق کولرهای آبی یک چهارم کولر گازی است. از معایب کولر آبی ، مصرف تقریبا زیاد آب است. به ویژه در سرزمین‌هایی که خشک و گرم هستند و متوسط میزان بارندگی در آنها اندک است.
عملکرد کولر آبی چگونه است؟
کولر آبی از یک مکعب فلزی تشکیل شده است که در داخل آن یک فن سانتریفیوژی قرار دارد که به وسیله موتور و تسمه می‌چرخد و هوا در کولر آبی جریان پیدا می‌کند. پمپ آب داخل محفظه سبب خنک شدن پوشال‌ها می‌شود. هوا از پوشال‌های خیس عبور می‌کند و خنک می‌شود و به داخل کانال و از آنجا به دریچه و فضای خانه وارد می‌شود. کولر آبی مکانیزم ساده‌ای دارد. قطعاتی که در اثر فرسایش امکان خراب شدن دارند، یکی فن موتور و دیگری پمپ آب است که نباید هزینه زیادی داشته باشد. میزان خنک کنندگی کولر آبی به میزان تبخیر آبی بستگی دارد که درون کولر وارد می‌شود.
پیشینه استفاده از خنک کننده ها
هنوز هم در بازارهای روز شهرهای ایران، در شمال و جنوب و شرق و غرب سرزمین ما بادبزن هایی که با ساقه‌های درختان نخل ساخته شده وسیله خنک کردن در داغی تابستان است. فرآیند استفاده از بخار آب برای خنک شدن که در کولر آبی از آن استفاده شده است، به تمدن‌های دیرین باز می‌گردد.
باورش آسان نیست اما از سفالینه‌هایی که از آثار باستانی در مصر و ایران به دست آمده می‌توان دریافت که مردمان در زما‌ن‌های بسیار دور، دریافته بودند که استفاده از آب، و نوعی از گردش آن، چگونه می‌تواند زندگی را در فصل‌های داغ آسان‌تر کند. هزاران سال پیش از این در ایران در مناطق تفتیده یزد و کاشان، بادگیرها ، هوا را خنک می‌کردند. درون بادگیر تشت آب قرار داشت و هوای گرم از طریق بادگیر در مرحله اول با آب برخورد می‌کرد، خنک می‌شد و سپس وارد خانه می‌شد. اما در قرون معاصر و با تکنولوژی‌های جدید، تنها در اواخر قرن نوزدهم میلادی بود که نوعی از کولر آبی در آمریکا ساخته شد.
آشنایی با قطعات کولر آبی
دو قطعه الکتروموتور و خازن راه‌انداز از قطعات اصلی داخل کولر آبی است. کولر از چند قسمت بیرونی تشکیل شده:
کانال خارجی کولر قرار دارد. با ورق فلزی، مکعب مستطیلی به اندازه‌های گوناگون بر حسب مکان قرارگیری کولر ساخته می‌شود. یک سر این مکعب فلزی از بیرون به کولر متصل می‌شود و سر دیگر داخل سیستم کانال کولر که به داخل ساختمان هدایت می‌شود. فاصله بین دیوار ساختمان و کولر آبی با برزنت پوشانده می‌شود. اگر کولر در معرض نور مستقیم آفتاب نباشد، برزنت کمتر گرم شده و در نتیجه، گرمای آن به داخل کانال منتقل نمی‌شود.
روبروی کانال داخلی کولر پروانه قرار گرفته است. باید دقت شود تا پوشش به کار رفته، اولا برزنتی باشد و ثانیه منفذی نداشته باشد. در داخل و دورتا دور محفظه ناودان قرار دارد. ناودان‌ها مسیر عبور آب هستند. به جز این، سه راه آب ، پولی بزرگ و پولی کوچک و تسمه ، یک پکیج کامل برای عبور موفق آب به داخل کولر آبی می باشد.
فلوتر و کابل رابط چهار سیم، فیوز محافظ، جعبه ترمینال، کلید مخصوص جهت راه‌اندازی، الکتروموتور دو سرعته، خازن‌ها ، کلیدها و سیم پیچ‌ها ، پمپ و واتر پمپ ، الکترو موتور و خازن ها به اختصار، مهم‌ترین قطعات در کولر آبی به شمار می‌روند.
انواع دیگر کولر و موارد مصرف آنها
اگر رطوبت محلی که زندگی می‌کنید زیر 35 درصد است به شما پیشنهاد می‌کنیم به سراغ کولر آبی بروید. این کولر یکی از بهترین انتخاب‌ها برای مناطق خشک است اما اگر رطوبت نسبی هوا بالای 35 درصد است گزینه‌های دیگری را بررسی کنید. از سیستم‌های مرکزی خنک کننده مانند فن کویل، چیلر تا انواع کولرهای گازی کار شما را راه می‌اندازد.
در این مناطق کولر گازی و اسپلیت می‌تواند گزینه مناسبی باشد. برای شهرهای شمالی استان مازندران و گلستان و گیلان، استان‌های جنوبی خوزستان و هرمزگان و جنوب سیستان و بلوچستان و بوشهر همگی رطوبت‌های بالای 35 درصد دارند و انتخاب اسپلیت و کولر گازی برای این شهرها مناسب تر است.
کدام شهرها برای استفاده از کولر آبی مناسب است؟
در این زمینه پژوهش‌های بسیاری انجام شده است. پژوهش‌هایی که معطوف به مناطق خشک کویری بوده نشان می‌دهد که انواع کولر آبی و گازی می‌تواند برای خنک نگه داشتن هوای خانه مورد استفاده قرار گیرد اما با توجه به اینکه کولر آبی هزینه‌های نصب و نگه داری پایین تری دارد و علاوه بر این آلودگی های کمتری را نیز به محیط زیست تحمیل می‌کند، گزینه مناسب تری برای مناطق خشک کویری است. در اقلیم ایران به غیر از مناطق ساحلی و روستاهای جنگلی انتخاب کولر آبی در اولویت است. اگر رطوبت محل زندگی شما در روزهای تابستان زیر 35 درصد است می‌توانید روی کولر آبی حساب کنید.
مزیت کولر آبی چیست؟
کولر آبی برای فضای سربسته بسیار مناسب است. در شهرهای بزرگ و آلوده امکان تهویه هوا به واسطه پنجره‌ها کم است. کولر آبی سبب می‌شود تا این تهویه انجام گیرد. در طراحی کولرهای آبی و در استاندارد صنعتی، یکی از فاکتورها تهویه مطبوع است. برای طراحی تهویه مطبوع، کولر باید از هوای تازه بهره‌مند باشد.
در حال حاضر البته برای داشتن هوای تازه، روی اسپلیت، پکیج و غیره نمی‌توان حساب کرد چرا که این سیستم‌ها از تمامی هوای برگشتی داخل فضای بسته استفاده می‌کنند. استاندارد بین المللی این نوع تهویه هوا را نمی‌پذیرد. برخلاف این سیستم‌ها، تهویه مطبوع سرمایشی کولرهای آبی از انواع تبخیری است. این سیستم چاره‌ای جز استفاده از هوای بیرون ندارد و آلودگی و گرد و غباری که در هوای بیرون است، توسط ایر واشر ( Air Washer Unit ) تا حد زیادی تصفیه می‌شود. متخصصان عقیده دارند که یکی از بهترین راه‌های تمیز کردن هوا شستن آن است. در کولرهای آبی ، اگر ایر واش بگذارید تقریبا به طور کامل از هوای تازه بهره مند خواهید شد.
راهنمای خرید کولر آبی
کولر آبی انواع متنوعی ندارد. طراحی متفاوتی هم ندارد و گاهی افراد در انتخاب کولر آبی دقت لازم را به خرج نمی‌دهند و این در حالی است که میزان سرما دهی برندهای مختلف کولر آبی با هم متفاوت است. مصرف انرژی کولر آبی ، در طولانی مدت اهمیت پیدا می‌کند و بی صدا بودن دستگاه نیز مهم است. در انتخاب کولر آبی ابتدا باید ظرفیت کولر و میزان هوادهی را در نظر بگیرید.
ظرفیت کولرهای آبی
ظرفیت کولر با متراژ خانه باید هماهنگی داشته باشد. البته این نکته مهم است که دررفت انرژی خانه مسکونی تا چه اندازه است. حتی میزان تابش خورشید داخل خانه نیز در تعیین ظرفیت می‌تواند نقش داشته باشد. اما فاکتور اساسی و مهم انتخاب این پارامتر مهم، مساحت خانه است. ظرفیت کولر را با واحد BTU در ساعت می‌شناسند و این واحد برای ظرفیت سرمایشی همه دستگاه‌های تهویه مطبوع به کار می‌رود. ابتدا قصد داریم شما را با واحد سرمایش کولرها آشنا کنیم.
BTU در کولر به چه معناست؟
واحد حرارتی BTU یک واحد انگلیسی است مخفف کلمه British Thermal Unit که برای سنجش حرارت به کار گرفته می‌شود. معنای آن میزان حرارتی است که برای افزایش دمای یک پوند آب از 60 درجه به 61 درجه فارنهایت در هوای یک اتمسفر نیاز است. یک پوند آب معادل 0.453 کیلوگرم آب است که اگر قرار باشد یک درجه دمای آن افزایش یابد نیاز به انرژی دارد و این میزان انرژی را با BTU نشان می‌دهند. بر اساس ژول هر بی تی یو را معادل 1055 ژول در نظر می‌گیرند. هر وات معادل 3.412142 بی‌تی یو برساعت است.
این واحد اگر در صنعت سرمایش و گرمایش مد نظر باشد میزان سرمایش سیستم را در واحد زمان نشان می‌دهد. رقمی که BTU نشان می‌دهد نشان دهنده میزان برودت دمای باد دستگاه نیست بلکه میزان برودتی را نشان می‌دهد که دستگاه به محیط منتقل خواهد کرد. این میزان در کولر نشان می‌دهد که دستگاه در مدت زمان یک ساعت چه میزان حرارت را می‌تواند از یک اتاق کاهش دهد. این میزان بر اساس متراژ خانه متفاوت است.
ظرفیت سرمایشی BTU از بیشترین مقدار یعنی 32000 شروع می‌شود تا 5400 برای متراژهای کوچک
بر اساس متراژ خانه این ظرفیت در جدول زیر مشخص شده است:
انتخاب کولر بر اساس مساحت:
بررسی میزان سرمایش کولر بر اساس متراژ
| مساحت اتاق (متر مربع) | ظرفیت سرمایشی BTU/H |
| 14 | 5400 |
| 17 | 6000 |
| 30 | 8000 |
| 35 | 9000 |
| 40 | 10000 |
| 50 | 12000 |
| 70 | 14500 |
| 80 | 16000 |
| 90 | 18000 |
| 130 | 24000 |
| 140 | 28500 |
| 150 | 32000 |
این مقادیر برای شرایط عادی در اتاقی با ارتفاع سقف معمول و اقلیم معتدل در نظر گرفته شده است. برای خانه‌هایی که پلان‌های خاص دارد یا سقف خیلی بلندی در آنها وجود دارد این ارقام به کار نمی‌آیند. برای سقف بلند حدود 10 درصد بیشتر باید در نظر گرفته شود. برای فضای آشپزخانه به دلیل تولید منابع گرمایی ظرفیت بیشتر، باید به هر رقم 4000 BTU اضافه کنید. برای اقلیم‌های گرم به همه این ارقام 20 درصد اضافه کنید. فضای سایه 10 درصد از این ارقام کم می‌کند و فضای آفتابگیر 10 درصد به این ارقام اضافه خواهد کرد.
حداکثر هوادهی کولر آبی
در مورد خرید کولر آبی، فاکتور اساسی حداکثر هوادهی است که با CFM نشان داده می‌شود. این معیار مخفف Cubic Feet per minute که به معنای میزان هوادهی متر مکعب در هر دقیقه است. سه ظرفیت رایج در بازار 3500، 5500 و 7500 است که به ترتیب برای مساحت‌های 60 متر و 100 متر و 140 متر کاربرد دارد. علاوه بر موارد تکنیکی که در مورد افزایش میزان ظرفیت خنک کنندگی دستگاه گفته شد، شرایط کانال کشی و محل قرارگیری دریچه و نصب سایبان و سرویس کولر آبی می‌تواند روی هوادهی تاثیر داشته باشد.
خرید کولر آبی بر اساس متراژ
برای متراژ 30 تا 50 متری معمولا کولر آبی با ظرفیت 2300 CFM مناسب است. برای 50 تا 65 متر نیز تا 3500 کار شمار راه می‌اندازد. برای متراژ 65 تا 120 متر باید روی ظرفیت 4900 حساب کنید و از 120 تا 155 متر تنها کولر 7000 جواب می‌دهد. تمامی این ارقام باید با در نظر گرفتن شرایط سایه و آفتاب بودن خانه و محل قرارگیری کولر و میزان هدررفت حرارتی صورت گیرد.
نسبت بازدهی انرژی کولر
نسبت بازدهی انرژی در کولر آبی در واقع نسبت توان خروجی به ورودی است مانند هر دستگاه برقی دیگری، این رقم نشان می‌دهد که کارایی دستگاه در چه حد است. در کولر آبی این نسبت با استفاده از ظرفیت سرمایشی کل که با علامت EER می‌شناسند به دست می‌آید. EER را با نام نسبت کارایی انرژی کولر آبی می‌شناسند و مقدار آن را با تقسیم مقدار ظرفیت سرمایش محسوس به توان مصرفی به دست می‌آورند. نشان می‌دهد که دستگاه با استفاده از چه برق چه میزان در جذب هوای گرم موثر است.
شیوه خنک کنندگی کولر آبی به صورت سرمایش تبخیری است. به این صورت که با استفاده از ظرفیت گرمایی نهان تبخیر آب که بسیار بالاست، گرمای قابل توجهی از هوای پیرامون جذب و برای تبخیر آب استفاده می‌شود. به دلیل تبخیر مختلط کولرهای آبی معمولا مقدار مصرف انرژی در مقایسه با تهویه مطبوع آن کم است. به همین دلیل است که سازمان بهره‌وری انرژی در ایران بر آن شد که استانداردی را برای بازدهی کولرهای آبی تعریف کند.
بازده کولر آبی در ایران
آنچه در بازار خواهید دید معمولا رده انرژی بسیار پایینی دارد. اغلب این کولرها را در رده‌های انرژی F یا حتی بدترین رده انرژی یعنی G پیدا خواهید کرد. با توجه به افزایش هزینه برق مصرفی در سال‌های آینده احتمالا این مصرف بالا توجه خریداران را به خود جلب خواهد کرد و سازندگان به دنبال یافتن راه چاره‌ای برای کاهش مصرف خواهند بود.
بازده کولر آبی در ایران
آنچه در بازار خواهید دید معمولا رده انرژی بسیار پایینی دارد. اغلب این کولرها را در رده‌های انرژی F یا حتی بدترین رده انرژی یعنی G پیدا خواهید کرد. با توجه به افزایش هزینه برق مصرفی در سال‌های آینده احتمالا این مصرف بالا توجه خریداران را به خود جلب خواهد کرد و سازندگان به دنبال یافتن راه چاره‌ای برای کاهش مصرف خواهند بود.
چگونه می‌توان نسبت کارایی انرژی کولر آبی را افزایش داد؟
برای پاسخ به این سوال باید تغییری در نسبت EER به وجود آورد. همانطور که گفته شد، ظرفیت سرمایش محسوس اگر به توان مصرفی تقسیم شود به معیار کارایی خواهیم رسید و برای بالا بردن کارایی کافیست ظرفیت سرمایی که تولید می‌شود افزایش یابد و توان مصرفی کاهش پیدا کند.
کاهش توان مصرفی
توان ورودی کولر مستقیما از قطعاتی تاثیر می‌گیرد که توان ورودی را جذب و مصرف می‌کنند. بر خلاف تصور عموم و عالی رغم سادگی ساختار کولر، کیفیت هر کدام از اجزای کولر تاثیر بسزایی در میزان مصرف برق و میزان سرمادهی ایجاد خواهند کرد
افزایش ظرفیت سرمایی
دو عامل بر ظرفیت سرمایی محسوس موثر است: 1- تفاوتی که در دمای هوای ورودی و خروجی کولر وجود دارد که به آن بازده خنکی می‌گویند. 2- میزان هوادهی که فاکتور بسیار مهمی در انتخاب کولر آبی است که با مترمکعب بر ثانیه سنجیده می‌شود. در این زمینه جنس پوشال بسیار مهم است. ظرفیت و شیوه آبرسانی به پوشال‌ها و نحوه ایجاد سرمایی که از طریق تبخیر آب به وجود می‌آید اهمیت دارد.
اجزایی از کولر آبی که بر سرمادهی تاثیر دارد
الکتروموتور و الکتروپمپ در کاهش میزان توان مصرفی موثر اند. در زمینه ظرفیت سرمایش نیز جنس پوشال و و اجزای مکانیکی ماند پروانه، وزن و زاویه پره‌ها، محفظه قرار گرفتن پروانه و نحوه انتقال انرژی مکانیکی از طریق پولی موتور پروانه، تسمه، یاتاقان و شفت و حتی طراحی بدنه کولر نیز موثر است. مساحت بدنه کولر در میزان سرمادهی اثرگذار است.
برچسب انرژی
اقلیم ایران استفاده از کولر آبی را امکان پذیر می‌کند و در مقایسه با سایر سیستم‌های سرمایشی، مزیت‌های خاصی برای کولر آبی می‌توان برشمرد اما متاسفانه با وجود وسعت استفاده از این کولرها و پیشرفت تکنولوژی طی سال‌های اخیر تحقیق و پیشرفت در مورد این دستگاه بسیار کند پیش رفته و المان خاصی برای بهبود عملکرد آن اضافه نشده است. در همین خصوص تولید کنندگان تمایل کمی برای کاهش مصرف انرژی دستگاه نشان می‌دهند و دستگاه‌ها اغلب در رده‌های E و G تولید می‌شوند. هزینه‌های تولید برای کاهش مصرف انرژی بالاست و صرفه اقتصادی ندارد. در حال حاضر، کولرهایی با برچسب انرژی G استاندارد محسوب می‌شوند و مشکلی از بابت استفاده ندارند اما بهتر است کولرهای کم مصرف‌تر تهیه کنید. دقت داشته باشید که دستگاه حتما برچسب انرژی را داشته باشد.
برندهای برتر کولر آبی
کولرهای آبی به دلیل استفاده گسترده در ایران اغلب با برندهای داخلی در دسترس است و نمونه خارجی کولر آبی شبیه آنچه در ایران تولید می‌شود را در بازار نمی توان پیدا کرد. برندهای قدیمی کولر آبی مانند آبسان، سپهر الکتریک و جنرال و آزمایش همواره در دسترس بوده‌اند. برند ارنست نیز با تولید کولر آبی با کیفیت به جمع تولید کنندگان کولر آبی پیوسته و با تولید کولرهای خاصی که ظرفیت هوادهی بسیار بالایی دارند، مشتریان بسیاری را به خود جلب کرده است.
استفاده بهینه از کولرهای آبی
اگر دور تند کولر آبی را بزنید، احتمالا ممکن است ریزگردها به داخل خانه رانده شود. حتی اگر روزنه کمی هم از هواگیر کولر باز باشد احتمال ورود ریزگرد و آلودگی باز هم بیشتر می‌شود. در شهرهای بزرگ صنعتی که آلودگی هوا یکی از معضلات است، برای مبارزه با ریزگرد، چاره‌ای نیست مگر آنکه پوشال‌ها و آب درون اتاقک کولر آبی هر چند وقت یکبار خالی شود. برای آنکه ریزگردها امکان نفوذ به داخل خانه را نداشته باشند، باید تمامی قسمت‌های کولر توسط پوشال تمام پوشانده شود.
تعویض پوشال کولر
یکی از نکاتی باید حتما انجام دهید تعویض سالانه پوشال کولر آبی است. کیفیت و نوع ضخامت پوشال کولر هم در چگونگی بهره‌گیری بهینه از کولر آبی کاملا موثر است.
کولر را هر سال سرویس کنید
سرویس سالیانه کولر آبی، روغنکاری، بررسی تسمه، پوشاندن کامل منفذها از نکات مهم در استفاده از کولر آبی است. با این کار میزان هوادهی و خنک کنندگی دستگاه را بیشتر خواهید کرد و میزان مصرف برق کاهش پیدا می‌کند. سرویس کولر را به صورت سالانه فراموش نکنید.
در استفاده از کولرهای آبی به چه نکات بهداشتی باید توجه داشت.
یکی از عوامل موثر رعایت بهداشت، استفاده از فیلتر برای کولرهای آبی است. این محصول هم جدید و هم کاربردیست. فیلتر بهداشتی از نفوذ ذرات ناقل بیماری و حشرات و گرد و غبار به داخل خانه جلوگیری می‌کند. نوعی از فیلتر هوای آنتی باکتریال در بازار موجود است که به تصفیه بهتر هوای خانه کمک می‌کند. استفاده از فیلترهای استاندارد میزان خنک کنندگی دستگاه و طول عمر آن را نیز افزایش می‌دهد.
محل نصب مناسب برای کولر آبی
محل نصب کولر آبی، در بهبود خنک کنندگی و رعایت بهداشت موثر است. نصب سایه‌بان، کاهش فاصله کولر تا کانال و ایجاد فضایی ایمن برای کولر در عملکرد آن بسیار موثر است.
خرید کولر آبی در مناطق خشک هوشمندانه است
برای مناطق گرم و خشک در حال حاضر بهترین گزینه کولر آبی است. راندمان این وسیله در صورتی که استفاده بهینه انجام شود، اگر از سایر سیستم‌های خنک کننده بالاتر نباشد قطعا کمتر نیست. از مزیت‌های مهم کولر آبی می‌توان به گردش هوای موثر در محیط دربسته اشاره کرد. استفاده از پوشال استاندارد، سرویس هر ساله و خشک نگه داشتن کولر آبی در فصل سرد، ضدعفونی محفظه داخلی و بیرونی کولر، سبب می‌شود تا از کولر آبی در بازه زمانی طولانی‌تری استفاده کنید و از عملکرد آن راضی باشید. خرید کولر آبی علاوه بر مزایایی که برشمردیم، کاملا مقرون به صرفه است. قیمت کولر آبی در مقایسه با سایر دستگاه‌های تصفیه و خنک کنندگی هوا بسیار کمتر است.
